NVBM

Terugblik excursie naar KWR en Infoplaza

Op 6 juni ’25 waren we als NVBM voor onze jaarlijkse excursie te gast bij het wateronderzoeksinstituut KWR in Nieuwegein. Als eerste presenteerde prof Ruud Bartholomeus de achtergrond en doelen van KWR. KWR is in het leven geroepen door de gezamenlijke drinkwaterbedrijven in Nederland en Vlaanderen om onderzoek efficiënt te bundelen. Het instituut vormt een brug tussen wetenschap en praktijk voor de drinkwatersector, maar waarbij ook de hele hydrologische cyclus betrokken wordt. Niet voor niets ligt het KWR-pand op de plek waar water uit het Amsterdam-Rijnkanaal wordt ingenomen om getransporteerd te worden naar de duinen om daar geïnfiltreerd te worden, maar ook om vooraf op kwaliteit te gecontroleerd te worden. Ruud vertelde over een aantal speerpunt-onderzoeksthema’s zoals nieuwe opkomende verontreinigende stoffen, hydro-informatica (het nemen van beslissingen in de watersector op basis van hoogwaardige kennis en data), sleutel-technologieën. En wat meer en meer belangrijk wordt: de interactie met de samenleving bij de KWR-activiteiten via valorisatie, burgerwetenschap en het betrekken van belanghebbenden bij beleidsbeslissingen.

Daarna volgde een rondleiding langs een aantal proefopstellingen rondom het KWR-gebouw. Als voorbeeld worden nieuwe lysimeters ontwikkeld en getest om zo de waterbalans beter te kunnen monitoren. Met dit instrument kan de echte verdamping worden gemeten, in plaats van de nu gebruikte schatting via de berekende referentieverdamping. Verder worden op het testveld verschillende gewassen geteeld om hun efficiëntie met nutriënten te bepalen, en zagen we een opstelling waarmee waterstof wordt opgewekt uit een groot zonnepark. Ook heeft KWR een aantal hoogwaardige laboratoria voor microbiologisch en toxicologisch onderzoek, waar we een kijkje mochten nemen.

Toxicoloog Sanah Shaikh besprak een aantal uitdagingen voor de waterbeschikbaarheid, en -kwaliteit in relatie tot de menselijke gezondheid. Sanah heeft bijgedragen aan de drinkwaternormen voor verschillende opkomende stoffen. Bij chemische incidenten voert Sanah snelle toxiciteits- en risicobeoordelingen uit door grenswaarden af te leiden voor de volksgezondheid. Ze is ook betrokken bij de ontwikkeling, validatie en implementatie van innovatieve testmethoden, strategieën en risicobeoordelingstechnieken met betrekking tot chemische waterkwaliteit. Voor ons publiek presenteerde ze een breed palet aan consequenties van klimaatverandering voor de waterkwaliteit, zoals tijdelijke tekorten en overschotten aan zoetwater, veranderende rivierstromen, verzilting, en vervuiling. Maar ook de rol internationale conflicten, bouw en onderhoud van waterinfrastructuur, prijszetting en voedselvoorziening spelen een rol een in de benodigde risicobeoordeling.   

Janine de Wit presenteerde waar werk als promovendus naar het systeembegrip van meteorologische naar hydrologische droogte. Een concreet voorbeeld van haar onderzoek vormen veldproeven van zogenaamde “sub-irrigatie” waarbij in landbouwpercelen bestaande drainagebuizen “omgekeerd” kunnen worden ingezet om verdroging in neerslag-arme zomers tegen te gaan. Om dit systeem efficiënt in te zetten worden weersverwachtingen ingezet om deze sub-irrigatie “aan en uit” te zetten, zodat er zo min mogelijk water verloren gaat.

Na de lunch gingen we op bezoek bij onze sponsor Infoplaza in Houten. Mede-eigenaar van het eerste uur Rene Westening presenteerde hoe Infoplaza is ontstaan als een kleine spin-off van het toenmalige Weerbureau HWS met 6 starters in een klein pand in Hilversum, hoe het in de loop der tijd is uitgegroeid tot een bedrijf met 120 FTE en vestigingen in Houten, Amsterdam en Kazachstan. Daartoe zijn er in de recente jaren meerdere acquisities van verschillende bedrijven in de sector geweest. Van Infoplaza’s activiteiten is op dit moment 45% voor de zakelijke markt, en 55% voor de consumentenmarkt. Infoplaza onderhoudt meerdere merken voor verschillende doelgroepen die juist veel of juist minder detail en diepgang vragen voor hun weersverwachting. De meeste kranten, de NOS en een aantal regionale omroepen worden bediend door Infoplaza. Rene presenteerde ook hoe Infoplaza een mix aan modellen inzet om tot een best mogelijke verwachting te komen voor elk weerselement.  

Alfred Snoek sloot de middag af met een presentatie over het hedendaagse werk in de weerkamer. Steeds meer en meer is de rol van de meteoroloog een sterke interactie met klantgroepen waarbij elkaars processen goed begrepen moeten worden. Hij illustreerde dit aan de hand van een aantal voorbeelden bij ProRail, voor de gladheidsbestrijding in gemeentes en provincies, en muziekfestival-ondernemers. En, we namen een kijkje in de weerkamer. De middag werd afgesloten met een hapje en een drankje. We bedanken KWR en Infoplaza voor hun gastvrijheid, en Janine de Wit en Michiel Severin voor het programmeren van de excursies.

NVBM najaarssymposium “Boeren met veranderend weer en klimaat”

Op 7 november ’25 vond het NVBM najaarssymposium plaats waarbij de Agrometeorologie centraal stond. De presentaties werden afgetrapt door Erno Bouma (Apps for Agri) die de impact van klimaatsverandering op de Landbouw besprak, veelal aan de hand van voorbeeld-gewassen. Zo heeft de toename van de temperatuur geleid tot een vervroeging van het bloeitijdstip en groeipuntsdatum. Daarnaast levert de temperatuurstijging een verandering van druk door plagen, ziekten en onkruiden, effectiviteit gewasbeschermingsmiddelen wordt anders, en de plant resistentie verandert. Luizen vliegen bijvoorbeeld 14 dagen eerder voor elke graad temperatuurstijging, en ook worden er meer luizen generaties mogelijk per groeiseizoen. Er vindt een introductie plaats van nieuwe schimmelziektes in bijvoorbeeld mais en suikerbiet. Al met al leidt dit tot een grotere frequentie gebruik gewasbeschermingsmiddelen.  Erno sloot af met een meteorologisch gerelateerd beslissing ondersteuning systeem waarbij agrariërs middels meteorologische metingen in hun gewas, en met weersverwachtingen in een App de ideale tijdvakken voor bespuiting kunnen bepalen.

Daarna was het woord aan Daan Verstand van Wageningen Environmental Research. Hij startte met de presentatie van een klimaatstresstest voor het boerenbedrijf. Doel is om een gebruiksvriendelijke, gesprekstool te ontwikkelen voor boeren en erfbetreders die de effecten van klimaatverandering op bedrijfsniveau inzichtelijk maakt. Maar hij trok het beeld daarna breder en bediscussieerde een lange termijn visie voor de landbouw, vanuit het landschapsbeeld dat zijn instituut voor 2120 heeft gemaakt, en de weg die bewandeld moet worden om dat te realiseren. Hierin staan brede duinen, vernatting van veen, groene steden en klimaatrobuuste landbouw centraal. Denk hierbij aan een afname gewasbeschermingsmiddelen, meer voedselbossen, strokenteelt, natte teelten.

Ge van den Eertwegh (KnowH2O) praatte ons bij over de waterbalans in stroomgebieden en transitie in land- en tuinbouw. Hij ging vooral in op de vraag hoe de verdamping in de zomer door de vegetatie kunnen optimaliseren door beregening en een slimme waterberging door de seizoenen heen, en met de watervraag voor de natuur. Hij illustreerde dit met een integrale analyse voor het stroomgebied Reusel Bovenstroom, waarbij scenario’s voor het teelt- en bouwplan zijn doorgerekend met een hydrologisch model. Daaruit concludeerde hij dat een combinatie van klimaatverandering en een business as usual-aanpak in de landbouw leidt tot een achteruitgang van de gebiedshydrologie, maar hij liet ook scenario’s zien dat slim watermanagement kan leiden tot een hogere gewasopbrengst met minder beregening. Hij sloot af met een pleidooi om als meteorologie en hydrologie meer samen op te trekken om veldmetingen te doen om zo de waterbalans beter in de vingers te krijgen.

Net voor de pauze deed Willemijn Hoebert een oproep om vakgenoten te nomineren voor de NVBM awards die komend jaar worden uitgereikt. Ook werd de NVBM MSc thesis award uitgereikt aan Jelmer van der Graaff, voor zijn scriptie “A new method to identify and explain sources of precipitation modification, illustrated for the western Netherlands” die hij schreef aan Wageningen Universiteit onder begeleiding van Gert-Jan Steeneveld. De studie ontwikkelt een nieuwe methode om uit KNMI radar waarnemingen brongebieden te vinden die neerslagpatronen beïnvloeden, en die middels machine learning technieken toe te wijzen aan bijvoorbeeld de ligging van steden, luchtkwaliteit, of ruwheid van het landschap. Jelmer wint naast een mooi certificaat ook een jaar NVBM lidmaatschap en een geldbedrag van 250 euro. Binnenkort verschijnt er een artikel over deze studie in Meteorologica.

Na de lunch vervolgde Jeanette Bessembinder (KNMI) de presentatiereeks en besprak kansen en risico’s voor de landbouw, en met name vanuit het perspectief van de KNMI klimaatscenario’s.  Qua neerslag krijgt de landbouw meer te maken met hevige regenval, en daardoor moeilijker begaanbare percelen, met zuurstoftekort in de bodem, nieuwe ziektes en plagen, en uitspoeling van nutriënten. Temperatuurstijging zal leiden tot eerder afrijpen van gewassen, een langer potentieel groeiseizoen, schade door extreme hoge of lage temperatuur, en een snellere afbraak organisch materiaal. Zij illustreerde dit concreet middels een ‘kalender’ voor een aardappelgewas waarbij de verschillende klimaatfactoren voor 10-100% schade kunnen veroorzaken.

Bas van de Wiel (TU Delft) presenteerde een nieuwe aanpak van nachtvorstbestrijding in boomgaarden door de introductie van roterende “windmachines” in de fruitgaard die kunnen worden ingezet als alternatief voor relatief arbeidsintensieve vuurpotten. Om dit te testen werd een boomgaard voorzien van 9 km glasvezelgraad om temperaturen fijnmazig te meten in ruimte en tijd. Deze veldproef liet zien dat de windmachine de structuur van de grenslaag nabij de grond effectief kan mengen en daarmee de temperatuur op plantniveau boven nul kan houden. Een oppervlak van 2.8 ha kan hiermee 2 ºC worden opgewarmd. Daarnaast toonde Bas resultaten van hoge resolutie numerieke modellering van de stroming door de boomgaard die door de windmachine wordt opgewekt. Naast dat dit een goed 3D beeld geeft, was er ook een goede overeenkomst met de veldmetingen.

Vervolgens legde Evelien Drenth, strategisch beleidsadviseur bij LTO Nederland, uit hoe de meteorologie de dagelijkse boerenpraktijk beïnvloedt. LTO vertegenwoordigt hier 18 bedrijfstakken. De uitdagingen voor de landbouw zitten in de toenemende weersextremen deelname in een brede weersverzekering, de opmars van andere ziekten & plagen bij de nieuwe klimaatomstandigheden, reductie van broeikasgasemissies, hitteprotocollen ter verbetering van dierenwelzijn. Veel aandacht gaat uit naar hoe planten reageren op het weer, en hoe daarbij bij gewasbestrijding op moet worden ingespeeld. Vooral het voorkomen van verwaaiing bij bespuitingen is een uitdaging die sterk samenhangt met de atmosferische stabiliteit.

De laatste presentatie over Weerdata en sensortechnologie voor agrarisch watermanagement werd verzorgd door Niek van Andel (AgroExact). Zijn bedrijf wil agrariërs inzicht bieden in lokale weersomstandigheden, zodat zij efficiënt beslissingen kunnen nemen over de werkzaamheden. Daartoe plaatst hij weerstations in gewaspercelen (900 locaties in Benelux) die niet alleen de basale meteorologie meten, maar bijvoorbeeld ook de zuigspanning in de bodem. De ingezamelde data worden binnen 10 minuten gecontroleerd op kwaliteit, en gedeeld met de abonnementhouders in een App, zodat zij de informatie kunnen gebruiken om wel of niet te beregenen.

De dag werd afgesloten met een borrel voor de ca 65 aanwezigen.